Met het stikstofarrest van 25 februari 2021 bevestigde de Raad voor Vergunningsbetwistingen hetgeen jarenlang in de zijlijn werd opgemerkt. Het bestuur kan bij de habitattoets niet berusten op de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). In afwachting van een nieuwe PAS zond de minister van Omgeving, Zuhal Demir, een ministeriële instructie de ether in. Met een arrest van 27 oktober 2022, nr. RvVb-A-2223-0165 buigt de Raad zich nu over dit beoordelingskader.
Natura 2000
In een notendop kunnen we stellen dat er in Vlaanderen volgens het Europees recht diverse speciale beschermingszones (Natura 2000) zijn aangeduid. Dat is een vorm van gebiedsgerichte natuurbescherming. Deze gebiedsaanduiding brengt een aantal gevolgen met zich mee. Zo mag een project, zoals een vergunningsaanvraag, onder meer geen betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van zo’n gebied veroorzaken (artikel 36ter §4 Natuurdecreet).
De studie die de mogelijke betekenisvolle effecten op de Europees beschermde natuur in kaart brengt, heet een passende beoordeling (PB). Normaliter wordt zo’n passende beoordeling individueel opgemaakt. Nochtans erkent de rechtspraak van het Hof van Justitie dat de PB ook collectief mag geschieden, zoals via een Programmatische Aanpak Stikstof. Voldoet de aanvraag aan de drempelwaarden van de PAS, dan kan men ook op vergunningsniveau verder, tenminste in theorie. Volgens het Hof mag zo’n collectief beoordelingskader immers maar toegepast in zoverre er voldoende wetenschappelijke zekerheid bestaat dat de individuele projecten geen schade toebrengen aan het SBZ (HvJ 7 november 2018, C-293/17 en C-294/17).
Stikstofarrest 2021
Bij dit laatste knelde het schoentje, aldus volgens het Stikstofarrest van 25 februari 2021. De PAS vertrok immers onder meer vanaf de stelling dat een stikstofdepositie van 5% van de KDW (kritische depositiewaarde) ‘niet significant’ is. Volgens de Raad bleek die 5% drempel niet wetenschappelijk onderbouwd. Er zou derhalve geen zekerheid bestaan dat projecten onder die grens geen schade aan de beschermde natuurgebieden zou veroorzaken.
In navolging van dit arrest werd de PAS prompt offline gehaald en beloofde de minister van Omgeving, Zuhal Demir, de opmaak van een nieuw stikstofbeoordelingskader. In afwachting daarvan zag een ‘ministeriële instructie’ het licht. Voor NOx-emissie houdt de instructie in dat bij een depositiewaarde tussen 1% en 5% een gunstige PB mogelijk is als voldaan wordt aan gangbare emissiereducerende maatregelen. Dat komt neer op het toepassen van de best beschikbare technieken en een beoordeling van de kosteneffectiviteit.
Voor meer info zie het nieuwsbericht ‘Omgevingsrecht in beweging’ van 7 mei 2021
RvVb 27 oktober 2022: ministeriële instructie stikstof
In het voorliggende arrest buigt de Raad zich over een omgevingsvergunningsbeslissing voor een glastuinbouwbedrijf. Het bedrijf is gelegen op 20 m van een habitatrichtlijngebied.
De verwerende partij overweegt dat bij een NOx uitstoot van 1% tot 5% een gunstige passende beoordeling mogelijk is mits het toepassen van gangbare BBT maatregelen. Ook de kosteneffectiviteit is aanvaardbaar. Ze besluit dan ook op grond van de ministeriële instructie dat de PB gunstig is.
De Raad lust de beoordeling van de verwerende partij echter niet. Hij oordeelt dat uit de passende beoordeling niet met zekerheid blijkt dat er geen betekenisvolle aantasting zal plaatsvinden. De oorspronkelijke PB in het dossier steunde op de PAS, dewelke de Raad al eerder naar de prullenbak had verwezen.
De redenen die in de beslissing worden opgegeven (= criteria ministeriële instructie) volstaan evenmin. Ze geven immers geenszins blijk van een [werkelijke] toereikende passende beoordeling. De motieven tonen niet aan op grond van welke objectieve gegevens ieder significant gevolg uitgesloten is.
Het voorliggende arrest leert dat naast de PAS ook de ministeriële instructie geen betrouwbaar document vormt om de habitattoets op te steunen. Het zal zaak zijn van de vergunninaanvrager om een toereikende, concrete passende beoordeling voor te leggen. Aanvrager, noch overheid zullen zich via de ministeriële instructie kunnen beroepen op een shortcut.
Intussen zal het verder afwachten zijn op de definitieve PAS. Afgelopen zomer werd het openbaar onderzoek bij het ontwerp van het PAS-kader afgerond. Het zal intussen afwachten zijn op het uiteindelijke resultaat. Gemakkelijke quick fixes lijken evenwel niet voorhanden te zijn. Zo mag de PAS niet vooruitlopen op het resultaat van toekomstige maatregelen om vandaag nieuwe projecten te vergunnen. Getuige daarvan is de recente Porthos-uitspraak van de Nederlandse Raad van State (zie het nieuwsbericht van onze Nederlandse collega’s omgevingsrecht ‘Bouwvrijstelling stikstof van tafel, maar geen algehele bouwstop‘).
Schulinck Omgevingsrecht
Meer informatie over de habitattoets en de passende beoordeling vindt u in Schulinck Omgevingsrecht.