Vergunningsplicht zonnepanelen op de grond, op het dak of aan de gevel
Om te weten of er op een stekkerzonnepaneel een vergunningsplicht rust, bekijken we eerst het vergunningsplichtig karakter van gewone zonnepanelen. Stel: iemand plaatst zonnepanelen op het dak. Kunnen we dan spreken van een vergunningsplichtige constructie in de zin van artikel 4.2.1, 1° VCRO?
De definitie van constructie stelt dat het gaat over een constructie (gebouw, bouwwerk, vaste inrichting of verharding) ingebouwd in de grond of bevestigd aan de grond. Het kan ook gaan over een constructie die op de grond steunt voor de stabiliteit. De constructie dient om ter plaatse te blijven staan of liggen. Het maakt niet uit dat men het goed uit elkaar kan nemen, kan verplaatsen of dat het goed volledig ondergronds ligt (artikel 4.1.1, 3° VCRO).
Deze definitie geeft een ruime uitleg aan het begrip constructie. Een doorsnee zonnepaneel valt hier normaal gezien onder. Het lijkt namelijk de bedoeling dat het paneel ter plaatse blijft staan of hangen. Men bevestigt het paneel ook (zij het onrechtstreeks) aan de grond of aan een gebouw.
Het plaatsen van zonnepanelen op een gebouw kan ook een aanpassingswerk vormen of zelfs vallen onder het vergunningsplichtig verbouwen van een constructie (artikel 4.1.1, 12° VCRO en artikel 4.2.1, 1° VCRO). Het plaatsen van zonnepanelen op een gebouw kan vallen onder de definitie van verbouwen.
Vrijstelling
Dat zonnepanelen onder een principiële vergunningsplicht vallen blijkt ook uit diverse vrijstellingen.
In de eerste plaats geldt er nog een uitdrukkelijke vrijstelling voor zonnepanelen of zonneboilers op het dak (onder bepaalde voorwaarden) van woningen (artikel 2.1, 3° Vrijstellingsbesluit). Voor andere gebouwen dan woningen kan opnieuw dezelfde vrijstelling gelden (artikel 3.1, 3° Vrijstellingsbesluit).
Vooral die laatste vrijstellingsmogelijkheid toont aan dat zonnepanelen onder een principiële vergunningsplicht vallen. Als het plaatsen van zonnepanelen niet onder een vergunningsplicht viel, kon er ook geen dergelijke uitdrukkelijke vrijstelling voor gelden. Het mag dus duidelijk zijn dat het plaatsen van zonnepanelen in principe vergunningsplichtig is. Maar wat dan met stekkerzonnepanelen?
Zo kan voor een zonnepaneel onder bepaalde voorwaarden de vrijstelling voor gebruikelijke technische constructies gelden. Dezelfde vrijstelling geldt bij woningen en bij andere gebouwen (artikel 2.1, 14° Vrijstellingsbesluit en artikel 3.1, 10° Vrijstellingsbesluit). Men moet deze vrijstelling niet-limitatief en in haar tijdsgeest interpreteren. Niemand kan ontkennen dat een zonnepaneel tegenwoordig geen zeldzaamheid meer vormt in de gemiddelde Vlaamse straat.
Lees meer over de vrijstelling voor gebruikelijke technische constructies in deze opinie: Vrijstelling gebruikelijke constructies in een nieuw jasje.
Goed om te weten: deze vrijstelling beperkt zich niet tot het dak, maar kan ook gelden voor constructies aan gevels. Ze maakt zelfs geen onderscheid tussen de voor-, zij- en achtergevel (zoals bij bepaalde andere vrijstellingen).
Vergunningsplicht stekkerzonnepanelen
Stekkerzonnepanelen vallen mijns inziens eveneens onder de stedenbouwkundige vergunningsplicht uit artikel 4.2.1, 1° VCRO. Er lijkt namelijk geen verschil met het plaatsen van reguliere zonnepanelen zoals we ze al jaren kennen. Het argument van de wegneembaarheid van een stekkerzonnepaneel gaat daarbij niet op. Ook wanneer het goed verplaatsbaar is kan het om een vergunningsplichtige constructie gaan.
Bovendien moet men, wanneer men het paneel wilt bevestigen aan het balkon, dit op een duurzame manier doen. Zonder stevige verankering bestaat er immers het gevaar dat het paneel valt. Zo lijkt ook hier sprake van het (onrechtstreeks) bevestigen aan de grond. Net zoals bij traditionele zonnepanelen kan het plaatsen van een stekkerzonnepaneel een (vergunningsplichtig) aanpassingswerk aan de constructie vormen of zelfs vallen onder het vergunningsplichtig verbouwen van een constructie (artikel 4.2.1, 1° VCRO).
Wanneer men een stekkerzonnepaneel op het balkon zou plaatsen kan er discussie bestaan over de vergunningsplicht. Het lijkt naar mijn mening verstandig om dit pragmatisch te beoordelen. Belangrijk daarbij: een zonnepaneel valt mijns inziens niet te vergelijken met pakweg een bloempot of een tuinstoel.
Vrijstelling
De vrijstelling voor zonnepanelen en zonneboilers geldt op dit moment alleen bij zonnepanelen op het dak (artikel 2.1, 3° Vrijstellingsbesluit). Deze kan dus niet gelden voor stekkerzonnepanelen die men bevestigt aan (bijvoorbeeld) een balkon.
Kunnen er bij stekkerzonnepanelen andere vrijstellingen gelden? Die vraag kreeg minister van Omgeving Jo Brouns recent nog voorgeschoteld op de commissie voor leefmilieu, natuur en ruimtelijke ordening van 1 april 2025.
De minister wijst in zijn antwoord vooral op de vrijstelling voor gebruikelijke technische constructies (artikel 2.1, 14° en artikel 3.1, 10° Vrijstellingsbesluit). Een communicatie van het Departement Omgeving wees ook al op deze vrijstelling.
Opnieuw van belang: er kan alleen een vrijstelling gelden voor een vergunningsplichtige handeling. Het antwoord van de minister van Omgeving en de communicatie van het Departement lijken dus de principiële vergunningsplicht van dit soort stekkerzonnepanelen verder te onderstrepen.
Op dit moment loopt er een herziening van het Vrijstellingsbesluit. Dit biedt volgens minister Brouns ook de kans om de bestaande bepalingen rond de vrijstelling voor gebruikelijke technische constructies te verfijnen. De Vlaamse Regering gaat misschien in de toekomst ook een specifieke vrijstellingsbepaling voor stekkerzonnepanelen opnemen. Daarbij denkt de minister ook aan eventuele voorwaarden rond de plaatsing van dit soort zonnepanelen op erfgoedsites.
Deze mogelijke aanpassing van het Vrijstellingsbesluit zou ook in lijn liggen met het Vlaamse regeerakkoord. Dat stelt het volgende: “we evalueren de bestaande vrijstellingen en het besluit van meldingsplichtige handelingen, in functie van onder andere de klimaat- en energietransitie en de best beschikbare technieken.”
Ook stekkerzonnepanelen vallen onder een stedenbouwkundige vergunningsplicht, maar er bestaan verschillende vrijstellingsmogelijkheden.
Conclusie
Stekkerzonnepanelen vormen de eerste van ongetwijfeld meerdere nieuwe manieren om elektriciteit op te wekken voor particulieren. Voor (onder meer) de klimaat- en energiedoelstellingen lijkt dit een positieve trend.
Via de principiële vergunningsplicht kan de vergunningverlenende overheid een aantal zaken waarborgen. Zo bijvoorbeeld de ruimtelijke inpasbaarheid van dit soort panelen met de omgeving. De toets aan de goede ruimtelijke ordening zorgt ook voor een extra controle. Met een vergunningsplicht vermijd men verder nog een wildgroei aan stekkerzonnepanelen.
Het Vrijstellingsbesluit en het antwoord van de minister van Omgeving tonen aan dat er voor het plaatsen van stekkerzonnepanelen ook vrijstellingen kunnen gelden. Wanneer een situatie niet voldoet aan de vrijstellingsvoorwaarden blijft de beoordeling van de vergunningverlenende overheid waarschijnlijk in de meeste gevallen opportuun.
De vraag of er een vergunningsplicht rust op stekkerzonnepanelen staat trouwens nog los van eventuele andere verplichtingen. Denk bijvoorbeeld aan een aanmelding bij de elektriciteitsverdeler of privaatrechtelijke beperkingen.
En tenslotte wie weet: binnenkort kunnen we dromen over stekkerwindmolens op de Vlaamse balkons …
Meer weten?
Vraag eenvoudig een proefabonnement op de databank Schulinck Omgevingsrecht aan. Krijg toegang tot een compleet pakket aan wetten en jurisprudentie op het gebied van Omgevingsrecht. Raadpleeg ook eenvoudig de juridische helpdesk. Binnen 2 werkdagen krijgt u een antwoord op uw vraag.